Whisky is een distillaat. Gemoute gerst bevat slechts 5 – 15 % alcohol. Met het distillatie proces wordt de alcohol uit de gerst gehaald en gescheiden van andere stoffen. Dit proces vindt plaats in een Pot Still. Zonder de Pot Still zou er dus geen whisky zijn.
Pot Stills
Pot Stills worden van koper gemaakt. Ze worden gekoesterd als kinderen en glimmen je mooi gepoetst tegemoet als je een distilleerderij bezoekt. De stills van de distilleerderijen hebben zo hun eigen vorm. Het verhaal gaat dat de vorm medebepalend is voor de smaak van de whisky. Bij vervanging van een Pot Still zou zelfs elke deukje uit de oude still ook in de nieuwe still worden aangebracht.
Waarom wordt een Pot Still van koper gemaakt?
Er zijn eigenlijk twee redenen om een Pot Still van koper te maken. Koper is een relatief zacht materiaal dat makkelijk in allerlei vormen te verwerken is. Maar het belangrijkste is eigenlijk wel dat koper in het distillatie proces de alcohol helder en vrij van zwavel houdt. De zwavel reageert met het koper en vormt kopersulfaat. Door het hoge kookpunt van kopersulfaat wordt op deze wijze de zwavel gezuiverd van het distillaat. Bij het distilleren verdwijnt er iedere keer dus een stukje koper aan de binnenzijde waardoor een Pot Still niet het eeuwige leven heeft.
Onderdelen van de Pot Still
Een Pot Still bestaat van onderen naar boven uit de volgende onderdelen:
- Bottom (bodem)
Bij een stoom verwarmde still is de bodem 6 millimeter dik en vlak. Bij een met open vuur gestookte still is de dikte twintig millimeter en bol. Een op open vuur gestookte still wordt gebruikt voor de eerste distillatie. Dit wordt ook wel de wash still genoemd. De bodem van deze still slijt sneller omdat er over de bodem van de stil een zogenaamde ‘rummager’ ronddraait. Dit is een mat gemaakt van koperen ringen die over de bodem draait om het aanbranden van de gistcellen en andere stoffen te voorkomen. - Shoulder (schouder)
Boven de bottom staat de shoulder is 4 millimeter dik. De shoulder en de bottom worden samen de pot genoemd. - Head (hoofd)
Tussen de shoulder en de swanneck zit de head van de still. De head kan drie verschillende vormen hebben:- een uivormige vorm die in een vloeiende bocht naar boven loopt;
- de kookbal (‘boil ball’) die direct vanaf de shoulder een balvorm laat zien;
- de lampglasvorm (‘lamp glass’) die er uit ziet als het glas uit een ouderwetse olielamp.
- Swanneck (zwanenhals)
Boven de head zit de swanneck. Deze ‘bocht’ verbindt de head met de Lyne Pipe. - Lyne Pipe
Verbindt de Swanneck met de condensator. Hier is heel bepalend of de Lyne Pipe naar boven, recht of naar beneden loopt. Als deze naar boven loopt dan zullen dampen die in de Lyne Pipe condenseren, teruglopen in de Pot Still. In het geval dat de pipe naar beneden loopt komen deze dampen in de condensator terecht komen.
De Pot Still is een ingenieus apparaat dat per distilleerderij verschilt in afmetingen en vormen. Hoewel alle stills het doel hebben alcohol te produceren maakt dat het verschil in de vormen en afmetingen leiden tot een ander eindproduct. De smaak van de whisky wordt mede hier bepaald. En zonder Stills zou er dus helemaal geen whisky zijn.